Էրիկ Վանյան «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր Միջին դպրոց 6․10 դասարան 

Վարժ․197

Հետևյալ  գրառումներից  յուրաքանչյուրում   աստղանիշի  փոխարեն  գրե՛ք   թվանշաններից  մեկը  այնպես,որ  ստացվի  հավասարություն

438-21*=225

438-213=225

*59-3*1=628

959-331=628

*78-4*6=12*

578-456=122

3**-*21=167

388-221=167

9*7-50*=*23

927-504=423

654-4**=*19

654-457=219

Խնդիր  200

Բրուտը  1  օրում  պատրաստում  էր  5  կճուճ։Նոր  չարխ  տեղադրելուց  հետո  նա  սկսեց  1  օրում  3   կճուճով  ավելի    պատրաստել։Քանի՞  կճուճ   կպատրաստի  բրուտը  7  օրում։

Լուծում՝5+3=8     8.7=56

Պատասխան՝56  կճուճ։

Խնդիր  202

Երկու  արտերից  ցորեն   հավաքեցին․առաջին  արտից՝3200  կգ,երկրորդից   8800  կգ։Ապա  ամբողջ  բերքը  տարան  սայլերով։Քանի՞  սայլ  պահանջվեց,եթե   նրանցից   յուրաքանչյուրում   տեղավորվում  էր  400  կգ  ցորեն։

Լուծում՝3200+8800=12000    12000։400=30

Պատասխան՝30  սայլ։

33.Մի բառով գրի´ր:

ա) Առարկա, որը վերից վար կախվելով՝ծածկում, փակում  է որևէ բան: Դա նաև բեմն է բաժանում հանդիսասրահից: 

Վարագույր

բ) Միջատ, որ երկու թև ունի ու բարալիկ կնճիթ, որով սնվում է: Իսկ սնվում է արյունով:

  Մոծակ

գ) Արհեստավոր, որն զբաղվում է երեսը սափրելու, մազերը կտրելու, հարդարելու գործով:

Վարսահարդար

դ) Պղնձյա առարկա, որի մեջ մետաղյա լեզվակ է կախված: Բարակ կամ հաստ պարանով լեզվակը պատերին են խփում՝ հնչեցնելու համար:

Զանգ

34.Գրավոր պատմի՛ր, թե տրված բառն ի՞նչ է նշանակում:

Գիրք-տպագրված  թերթեր,որոնք  կարդում  ենք գիտելիք  ստանալու  համար։

 դիմակ-դեմքը  ծածկող   միջոց

դերասան-արվեստի  ստեղծագործությունները կատարող  մարդ,արտիստ։

ընկույզ-փայտանման  պատյանով   պտուղ։

ժպիտ- դեմքի մկանների   շարժում,որը  ցույց  է  տալիս ծիծաղելու  տրամադրություն։

երեխա-փոքրահասակ՝պատանեկան  հասակին  չհասած  աղջիկ  կամ  տղա։

35.Ի՞նչ է  նշանակում՝ հեռախոս, դպրոցական, ձայնագրիչ, ականջ, աղմուկ:

հեռախոս-բանավոր հաղորդակցման էլեկտրակապի  միջոց։

դպրոցական-դպրոցում  սովորող երեխա

ձայնագրիչ-սարք,որով  ձայնագրում  են  խոսակցությունը։

ականջ-օրգան,որով   լսում  են։

աղմուկ-խառնաշփոթ ձայների  ամբողջություն

36.Տրված հնչյունախմբերը համեմատի՛ր և պարզի´ր  ,  թե ո՞րն է դրանց տարբերությունը:

Ա. Արև, թռչուն, ռնգեղջյուր, ստեղծել, մարդ-այստեղ  բառեր  են,որոնք  ունեն  իմաստ և ինքնուրույն գործածություն։

Բ. Րևա, ռնչթու, ույջեռնգղր, ծղետսլե, արդմ-այստեղ հնչյունների  խումբ  է,որոնք  չունեն   իմաստ  և  ինքնուրույն գործածություն։

37.Քո կարծիքով տրված հնչյունախմբերից որո՞նք են բառեր (արտագրի´ր կամ ընդգծի´ր): Պատասխանդ  պատճառաբանի´ր:

Բարդի, աղնկի, ձրաբր, հեղուկ, կնիրպա, թանձր, չաբեռալ, կանչել:

Բարդի,հեղուկ,թանձր,կանչել-սրանք  բառեր  են,որոնք  ունեն  իմաստ։

աղնկի,ձրաբր,կնիրպա,չաբեռալ-սրանք  հնչյունների  խումբ  են,որոնք  չունեն իմաստ։

38.Փորձի՛ր բացատրել, թե ի՞նչ է բառը:

Բառն  այն հնչյունների  խումբ  է,որն  իմաստ  է  արտահայտում։

39.Բացատրի´ր, թե գլուխ բառը ամեն մի նախադասության մեջ ի՞նչ իմաստով է կիրառված՝ փոխարինելով խելք,  ղեկավար, կատար, ծայր, մաս, վրա բառերով: Ո՞ր նախադասության  մեջ գլուխ բառն այլ բառով չես կարող փոխարինել:

Արջը գլուխը բարձրացրեց: Արջը  գլուխը բարձրացրեց։Այս  նախադասության մեջ  գլուխ  բառը  չենք  կարող  փոխարինել այլ բառով։

Սարի գլխին ինչ–որ բան է փայլում:Սարի  կատարին ինչ-որ  բան  է  փայլում։

Այս մարդը գլուխ չունի:Այս  մարդը  խելք  չունի։

Գրքի առաջին գլուխը շատ հետաքրքիր էր:Գրքի առաջին մասը  շատ  հետաքրքիր  էր։

–Իսկ ո՞վ էր ձեր գլուխը,- որոտաց զորավարը՝դիմելով գլխիկոր զինվորներին: Իսկ ո՞վ է ձեր ղեկավարը,- որոտաց զորավարը՝դիմելով գլխիկոր զինվորներին:

Ինչ–որ մեկը թերթ է մոռացել պահարանի գլխին:

Ինչ–որ մեկը թերթ է մոռացել պահարանի վրա։

Գերանի գլխից բռնի՛ր:Գերանի ծայրից բռնի՛ր։  

Վարժ․197

Հետևյալ  գրառումներից  յուրաքանչյուրում   աստղանիշի  փոխարեն  գրե՛ք   թվանշաններից  մեկը  այնպես,որ  ստացվի  հավասարություն

438-21*=225

438-213=225

*59-3*1=628

959-331=628

*78-4*6=12*

578-456=122

3**-*21=167

388-221=167

9*7-50*=*23

927-504=423

654-4**=*19

654-457=219

Խնդիր  199

Սկյուռը    10   րոպեում  ուտում    է     8  ընկույզ։Քանի՞ րոպեում   կուտի  40  ընկույզ։

Լուծում՝40։8=5     10.5=50

Պատասխան՝50  րոպեում։

Խնդիր  201

Երկու  հոտում   կա  120  ոչխար։Եթե   երկրորդ  հոտին ավելացնեն  40  ոչխար,ապա  երկու   հոտերում  ոչխարների  քանակները   կհավասարվեն։

Քանի՞  ոչխար  կա    ամեն  մի  հոտում։

Լուծում՝120-40=80     80։2=40     40+40=80

Պատասխան՝80,40։

Խնդիր   203

Բազմահարկ  շենքում    կա  64 բնակարան,իսկ  նրա հարևանությամբ  գտվող   չորս  միանման  շենքերում՝144  բնակարան։Բազմահարկ  շենքում  որքանո՞վ   ավելի  բնակարան  կա  քան  հարևան  շենքերից   յուրաքանչյուրում։

Լուծում՝144։4=36    64-36=28

Պատասխան՝28  բնակարով  ավելի։

Երկրագունդն ունի տարբեր ոլորտներ` ջրոլորտ, քարոլորտ, մթնո­լորտ, կենսոլորտ: Ջրոլորտը Համաշխարհային օվկիանոսն է՝ լճերով, գետերով և այլ ջրավազաններով: Նա գրավում է երկրագնդի մակերևույթի մեծ մասը: Քարոլորտը բարդ կազմ ունեցող պինդ ոլորտ է, ո­րում գերակշռում են այն քիմիական տարրերը, որոնք առաջացնում են հանքային ապարներ, կավ և ավազ:

Մթնոլորտը կազմված է տարբեր նյու­թերի գազերից: Այս ոլորտները փոխազդում են միմյանց հետ: Ջրահոսքերով տեղափոխվում են, օրինակ, ապարների բեկորները: Ջուրր, գոլորշա­նալով, անցնում է մթնոլորտ: Մթնոլորտային ճնշման հաշվին օդր լուծվում է ջրում, անցնում է նաև քարոլորտի վերին շերտերը: Այս ոլորտների հետ անմիջականորեն կապված է կենդանի օրգանիզմներով բնակեցված կենսոլորտը: Սա րնդգրկում է երկրագնդի արդեն նշված ոլորտները: Բոլոր այս ոլորտները միասին փոխազդելով կազմում են բնությունը:

Բնությունն ամբողջական է: Եթե իրարից անջատենք ջուրը, հանքա­յին ապարները, կավը և ավազը, կամ էլ՝ օդը, ապա չենք ունենա այն, ինչ կոչվում է բնություն: Բնության այս բաղադրիչները փոխադարձ կապի մեջ են, որին մասնակից են նաև կենդանի օրգանիզմները: Բնությունը կենդա­նի օրգանիզմների բնակության վայր է: Բայց նա նաև կենդանի օրգանիզմ­ների կենսագործունեության արդյունք է:

Առաջնայինը երկրագնդի ոլորտների այդ փոխադարձ կապում Արեգակն է, որր տալիս է էներգիա: Դա շատ կարևոր է երկրագնդի կայու­նության համար:

Երկրագնդի ոլորտները փոխազդում են միմյանց հետ՝ իրականացնե­լով նաև, ինչպես գիտեք, տարբեր նյութերի շրջապտույտը: Այդ նյութերր, օրինակ՝ ջուրը կամ ածխաթթու գազը, անցնում են մի ոլորտից մյուսը, մտնում կենդանի օրգանիզմներ, փոփոխվում և նորից անցնում արտաքին ոլորտ: Հետաքրքիր է այն, որ կենդանի օրգանիզմներում հանդիպում են գրեթե բոլոր քիմիական տարրերը, որոնք կան անկենդան մարմիններում:

Բնությունը մեր «տունն» է: Դա հրաշք է: Բնությունը պետք է պահպա­նել և պաշտպանել:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է բնությունը:

Կենդանի օրգանիզմներով բնակեցված ոլորտը  կենսոլորտն  է: Այն ընդգրկում է  քարոլորտը,մթնոլորտը,ջրոլորտը։ Բոլոր այս ոլորտները միասին փոխազդելով կազմում են բնությունը:Բնությունը մեր «տունն» է: Դա հրաշք է: Բնությունը պետք է պահպա­նել և պաշտպանել:

1. Ի՞նչ դեր ունի Արեգակը երկրագնդի ոլորտների փոխադարձ կա­պում:

Առաջնայինը երկրագնդի ոլորտների փոխադարձ կապում Արեգակն է, որր տալիս է էներգիա: Դա շատ կարևոր է երկրագնդի կայու­նության համար:

1. Կարո՞ղ եք բերել երկրագնդի ոլորտների փոխադարձ կապի օրինակ: