Էրիկ Վանյան «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր Միջին դպրոց 6․10 դասարան 

Մարդիկ և կենդանիները շրջակա միջավայրի մասին ամենաշատ տեղեկությունը ստանում են տեսողության միջոցով: Տեսողությունն օգնում է մարդուն տարբերել մարմինների ձևը, չափերը, գույնը, իմանալ` հեռու, թե՞ մոտիկ են գտնվում դրանք, շարժվում, թե՞ անշարժ են:

Տեսողությունն իրականացվում է տեսողական օրգանի՝ աչքի միջոցով: Մարդու աչքը շատ նուրբ և բարդ օրգան է և ունի նկարում պատկերված տեսքը:

Որևէ մարմնից լույսն ընկնելով աչքի մեջ՝ բեկվում է եղջերաթաղանթի, ակնաբյուրեղի ու ապակենման մարմնի կողմից և ընկնում ցանցաթաղանթի վրա: Ցանցաթաղանթի վրա առաջանում է առարկայի փոքրացած, իրական, շրջված պատկերը:

Ցանցաթաղանթում առաջացած գրգիռը հաղորդում է գլխուղեղին, և առաջանում է տեսողական զգացողություն:

Աչքի ծիածանաթաղանթի կենտրոնում կա կլոր անցք` բիբը: Փոփոխելով բիբի բացվածքը` աչքը կարգավորում է իր մեջ մտնող լույսի քանակը:

Արևոտ եղանակին բիբն ունի մոտավորապես 1 մմ տրամագիծ, իսկ մթության մեջ նրա տրամագիծը հասնում է մինչև 1 սմ-ի:

Ուշադրություն

Աչքն  ունի հիանալի հատկություն՝ հարմարում (ակոմոդացիա):

Ակնաբյուրեղի չափը փոխելով` աչքը կարողանում է տեսնել ինչպես հեռու, այնպես էլ` մոտ գտնվող առարկաները:

Նորմալ աչքի համար լավագույն տեսողության հեռավորությունը մոտ 25 սմ է: Այդ հեռավորության վրա մենք առարկան տեսնում ենք առանց աչքը լարելու: Ավելի փոքր հեռավորությունների վրա աչքն էապես լարվում է:

Գլխուղեղը «մշակում է» ցանցաթաղանթի վրա շրջված տեսքով ստացված պատկերներն այնպես, որ մենք դրանք տեսնում ենք ուղիղ դիրքով։

Տեսողության հիգիենա

Աչքը կարևորագույն օրգան է, որն առողջ պահելու համար անհրաժեշտ է պահպանել տեսողության հիգիենայի հետևյալ պարզագույն կանոնները.

● Անհրաժեշտ է տեսողության լարում պահանջող աշխատանքը պարբերաբար ընդհատել և հանգստացնել աչքերը

● Չպետք է երկար հեռուստացույց դիտել կամ աշխատել համակարգչով

● Պետք է գրել և կարդալ լավ լուսավորվածության պայմաններում: Չափից ավելի պայծառ կամ աղոտ լույսը կարող է վնասել աչքերը

● Չի կարելի գրել կամ կարդալ չափից ավելի կռանալով գրքի կամ տետրի վրա: Աչքից հեռավորությունը պետք է լինի 25 սմ

● Գրելիս լույսը պետք է ընկնի այնպես, որպեսզի  ձեռքը ստվեր չգցի աշխատանքային մակերեսի վրա: Աջ ձեռքով գրելիս՝ ձախ կողմից, իսկ ձախ ձեռքով գրելիս՝ աջ կողմից:

● Չի կարելի կարդալ պառկած վիճակում կամ շարժվող տրանսպորտում

Ուշադրություն

Երեխաների մեծ մասը ծնվում է նորմալ տեսողությամբ: Սակայն ժամանակի ընթացքում տեսողության հիգիենայի կանոնները չպահպանելու պատճառով մարդկանց մեծ մասն ունենում է տեսողական խնդիրներ: Դրանցից առավել տարածվածներն են կարճատեսությունը և հեռատեսությունը:

Նորմալ աչքը չլարված վիճակում զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է ցանցաթաղանթի վրա (նկար I):

Կարճատեսության դեպքում աչքի ակնաբյուրեղը զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է  ցանցաթաղանթի առջևում (նկար II):

Կարճատեսությունը շտկելու համար մարդիկ դնում են ցրող ոսպնյակներով ակնոց:

Հեռատեսության դեպքում աչքի ակնաբյուրեղը զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է ցանցաթաղանթի հետևում (նկար III):

Հեռատեսության դեպքում մարդիկ դնում են հավաքող ոսպնյակներով ակնոց:

Դասարանական աշխատանք

1.Ո՞րքան է նորմալ աչքի լավագույն տեսողության հեռավորությունը։

Նորմալ աչքի լավագույն տեսողության հեռավորությունը  25  սմ  է։

 

2.Թվարկե՛ք մարդու աչքի մասերը և նշե՛ք դրանց նշանակությունը։

Մարդու աչքի մասերն   են՝ եղջերաթաղանթ,ծիածանաթաղանթ,բիբ,ակնաբյուրեղ,ակնապատյան,ցանցաթաղանթ,տեսողական նյարդ,ապակե  նման մարմին։Որևէ մարմնից լույսն ընկնելով աչքի մեջ՝ բեկվում է եղջերաթաղանթի, ակնաբյուրեղի ու ապակենման մարմնի կողմից և ընկնում ցանցաթաղանթի վրա: Ցանցաթաղանթի վրա առաջանում է առարկայի փոքրացած, իրական, շրջված պատկերը:Ցանցաթաղանթում առաջացած գրգիռը հաղորդում է գլխուղեղին, և առաջանում է տեսողական զգացողություն:Աչքի ծիածանաթաղանթի կենտրոնում կա կլոր անցք` բիբը: Փոփոխելով բիբի բացվածքը` աչքը կարգավորում է իր մեջ մտնող լույսի քանակը:

 

3.Ձեզ հայտնի ի՞նչ եղանակով են կարճատեսությունը շտկում։

Կարճատեսությունը  շտկելու  համար  մարդիկ  դնում  են  ցրող  ոսպնյակներով   ակնոցներ։

 

4.Ի՞նչ է պետք անել տեսողության արատները կանխելու համար։

Տեսողության  արատները  կանխելու  համար  պետք  է  պահպանել  հիգիենայի  կանոնները՝

● Անհրաժեշտ է տեսողության լարում պահանջող աշխատանքը պարբերաբար ընդհատել և հանգստացնել աչքերը

● Չպետք է երկար հեռուստացույց դիտել կամ աշխատել համակարգչով

● Պետք է գրել և կարդալ լավ լուսավորվածության պայմաններում: Չափից ավելի պայծառ կամ աղոտ լույսը կարող է վնասել աչքերը

● Չի կարելի գրել կամ կարդալ չափից ավելի կռանալով գրքի կամ տետրի վրա: Աչքից հեռավորությունը պետք է լինի 25 սմ

● Գրելիս լույսը պետք է ընկնի այնպես, որպեսզի  ձեռքը ստվեր չգցի աշխատանքային մակերեսի վրա: Աջ ձեռքով գրելիս՝ ձախ կողմից, իսկ ձախ ձեռքով գրելիս՝ աջ կողմից:

● Չի կարելի կարդալ պառկած վիճակում կամ շարժվող տրանսպորտում

 

Առաջադրանքներ․

1)Հաշվե՛ք արտադրյալը․

2,39 ⋅ 1000 =2390

0,041 ⋅ 100=4,1

0,0005 ⋅ 1000 =0,5

2,4 ⋅ 2 =4,8

3,1 ⋅ 3 =9,3

0,5 ⋅ 2 =1

0,048 ⋅ 0,09 =0,0432

0,7 ⋅ 0,0085 =0,0595

0,009 ⋅ 0,78 =0,0702

80,8 ⋅ 0,7 =56,56

0,09 ⋅ 5,007 =0,45063

0,6 ⋅ 3,054 =1,8323

2)Հաշվե՛ք․

2,4 ⋅ 4,8 + 2,6 ⋅ 4,8 =5.4,8=24

30,5 ⋅ 20,3 — 30,5 ⋅ 0,3=30,5×20=610

5,1 ⋅ 1,8 — 1,8 =4,1.1,8=7,38

4,9 ⋅ 6,2 + 6,2 =6,2.5,9=36,58

3)Հաշվե՛ք՝ օգտագործելով 8 ⋅ 125 = 1000 հավասարությունը․

8 ⋅ 12,5 =100

0,08 ⋅ 125 =10

0,08 ⋅ 12,5 =1

4)Հաշվե՛ք a ու b կողմերով ուղղանկյան մակերեսը, եթե․

ա)a=3,12դմ

b=3,5 դմ

բ)a=6,25 մ

b=1,6 մ

5)Հաշվե՛ք a, b, c երեք չափումներն ունեցող ուղղանկյունանիստի ծավալը, եթե․

a=4,5 սմ, b=2,3 սմ, c=10 սմ

V=a.b.c=4,5.2,3.10=103,5  սմ³

a=3,2 դմ, b=1,5 դմ, c=2,5 դմ

V=a.b.c=3,2.1,5.2,5=12  դմ³

a=12 սմ, b=2,5 դմ, c=10 սմ

b=2,5դմ=25 սմ

V=12.25.10=3000  սմ³

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը).

1)Հաշվե՛ք արտադրյալը․

0,02 ⋅ 10 =0,2

3,2 ⋅ 100 =320

0,3 ⋅ 1000 =300

2,5 ⋅ 4 =10

1,25 ⋅ 8 =10

0,72 ⋅ 2 =1,44

5,2 ⋅ 0,4 =2,08

7,1 ⋅ 0,9 =6,39

0,08 ⋅ 0,13 =0,0104

6,5 ⋅ 0,004 =0,026

0,009 ⋅ 0,18 =0,00162

7,6 ⋅ 0,005 =0,038

2)Հետիոտնը գնում է 4,4 կմ/ժ արագությամբ։ Քանի՞ կիլոմետր նա կանցնի

ա)2 ժամում

2.4,4=8,8  կմ

բ)0,5 ժամում

0,5.4,4=2,2  կմ

գ)1,5 ժամում

1,5.4,4=6,6  կմ

3)Հաշվե՛ք՝ օգտագործելով 8 ⋅ 125 = 1000 հավասարությունը․

0,8 ⋅ 12,5 =100

8 ⋅ 0,125 =1

0,8 ⋅ 1,25 =1²

4)Հաշվե՛ք a ու b կողմերով ուղղանկյան մակերեսը, եթե․

ա)a=3,6 սմ

b=4 սմ

S=3,6.4=14,4  սմ

 

բ)a=5 դմ

b=3,13 դմ

S=5.3,13=15,65 դմ²