323. Նախադասության բառերը փոխարինի՛ր հարցում արտահայտող համապատասխան բառերով:
Օրինակ՝
Արան հոգնած վերադարձավ դաշտից: — Ո՞վ ինչպե՞ս ի՞նչ արեց որտեղի՞ց:
Գնացքն անցավ:-Ի՞նչն ի՞նչ եղավ։
Եկեղեցու զանգերը ղողանջում են:-Ինչի՞ ինչե՞րը ի՞նչ են անում։
Մարդը դաշտում բահով փորում էր:-Ո՞վ որտե՞ղ ինչո՞վ ի՞նչ էր անում։
Մարդու ոտքը քարին կպավ:-Ու՞մ ի՞նչը ինչի՞ն կպավ։
Լուսացավ:-Ի՞նչ եղավ։
Ձին ախոռում անհանգիստ վրնջում էր:-Ի՞նչը որտե՞ղ ինչպե՞ս ի՞նչ էր անում։
Աղջիկները ձորն իջան ջրի:-Ովքե՞ր որտե՞ղ ի՞նչ արեցին ինչի՞։
Ինքնաթիռը թռչում էր արծաթե ամպերի վրայով:-Ի՞նչը ի՞նչ էր անում ինչպիսի՞ ինչերի՞ որտեղո՞վ։
335. Նախադասություններն ընդարձակի՛ր:
Փորձենք:-Մենք փորձենք լավ կատարել մեր առաջադրանքը։
Աղջիկները կպատմեն:-Աղջիկները հիմա մեզ կպատմեն մի հետաքրքիր դեպք։
Մեծերը կլսեն:-Մեծերը կլսեն մեզ,եթե մենք մեզ խելոք պահենք։
Կընտրեք:-Դուք կընտրեք ձեզ ավելի հարմար իրերը։
Ճամփորդը վերադարձավ:-Ճամփորդը վերադարձավ տուն Ռուսաստանից։
Այդ փոքրիկին կարելի է տեղավորել:- Այդ փոքրիկին կարելի է տեղավորել մյուս մանկապարտեզում։
331. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ ավելացնելով ո՞ւմ կամ ի՞նչը հարցերին պատասխանող բառեր կամ բառակապակցություններ:
Մարդն ամբողջ կյանքում սիրում է:-Մարդն ամբողջ կյանքում սիրում է իր զավակներին։
Առավոտյան անտառում որսորդները գտել են:Առավոտյան անտառում որսորդները գտել են նապաստակ։
Հեռուներից վերադարձած մարդը կարոտով գրկեց:- Հեռուներից վերադարձած մարդը կարոտով գրկեց իր եղբորը։
Հանկարծ իր կողքին տեսավ:Հանկարծ իր կողքին տեսավ այլմոլորակայինին։
365.Նախադասությունները լրացրու։
Փոքրիկը խնդրեց.
-Մայրի՛կ,ինձ պաղպաղակ գնիր:
2. -Ինչ վատ բան եղավ,- անհանգիստ ասաց իշխանը, -բայց մենք չպետք է հուսահատվենք:
3. -Ո՛չ,ես խաղալիք եմ ուզում, – բողոքեց տղան:
4. -Ամեն ինչ կարգի՞ն է, – անհանգստացավ պապիկը:
5. -Բարև,- շարունակ ասում էր մարդ-մեքենան, -ես քեզ կարդալ կսովորեցնեմ:
366.Ընդգծված նախադասությունը (պատմողի խոսքը) գրիր՝
ա) ուրիշի ուղղակի. խոսքից առաջ,
բ) ուրիշի ուղղակի խոսքի մեջ:
Օրինակ՝
– Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա, – ծույլին հանդիմանում էին հարևանները:
ա) Հարևանները հանդիմանում էին ծույլին.
– Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:
բ) – Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, – ծույլին հանդիմանում էին հարևանները, – վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:
- – Գիտեմ, որ ամբողջ օրն աշխատել եք, բայց չեք վերջացրել նորոգումը, – ցավով ասաց նավի հրամանատարը:
- Նավի հրամանատարը ցավով ասաց․
- -Գիտեմ, որ ամբողջ օրն աշխատել եք, բայց չեք վերջացրել նորոգումը։
- -Գիտեմ, որ ամբողջ օրն աշխատել եք,- ցավով ասաց նավի հրամանատարը,-բայց չեք վերջացրել նորոգումը։
- 2. – Չեմ կարող հանգիստ նստել ու սպասել գարնան գալուն, ինքս նրան կբերեմ.-անհամբերությամբ ասաց տղան:
- Տղան անհամբերությամբ ասաց․
- -Չեմ կարող հանգիստ նստել ու սպասել գարնան գալուն, ինքս նրան կբերեմ։
- -Չեմ կարող հանգիստ նստել ու սպասել գարնան գալուն,-անհամբերությամբ ասաց տղան,-ինքս նրան կբերեմ։
3. – Երբ վերադառնամ, նորից կզրուցենք քո որոշման մասին, դա շա՜տ հետաքրքիր է, – հեռանալիս ասաց հյուրը:
- Հյուրը հեռանալիս ասաց․
- -Երբ վերադառնամ, նորից կզրուցենք քո որոշման մասին, դա շա՜տ հետաքրքիր է։
- Երբ վերադառնամ, նորից կզրուցենք քո որոշման մասին,-
- հեռանալիս ասաց հյուրը,-դա շատ հետաքրքիր է։
- 367․Երկխոսությանը շարունակի՛ր:
– Դե՛, – շշնջաց ընկերս, – սեղմի՛ր կոճակը:
– Զանգն արդեն հնչե՞լ է, – զարմացա ես, – ոչինչ չեմ լսել:
-Նորից կսեղմեմ,-ասաց ընկերս։
-Լավ, փորձի՛ր նորից,-ասացի ես։
- Խոսքն ըստ օրինակի փոխի՛ր. ընդգծված անուղղակի խոսքը դարձրո՛ւ ուղղակի:
Օրինակ՝
ա) Սոնան ասաց, որ գյուղն իրեն դուր եկավ, ինքն ուզում է էլի մնալ այդտեղ:
Սոնան ասաց.
– Գյուղն ինձ դուրս եկավ, ես ուզում եմ էլի մնալ այստեղ:
բ) Թզուկն ասաց, որ տղան գնա թագավորի գանձարան ու տեսնի կախարդական նկարը:
Թզուկն ասաց.
– Ա՛յ տղա, գնա՛ թագավորի գանձարան ու տե՛ս կախարդական նկարը:
- Հայրն Արտակին ասաց, որ ճանապարհից վերցնի իր հեծանիվը. որովհետև մարդկանց խանգարում է:
- Հայրն Արտակին ասաց․
- -Ճանապարհից վերցրու հեծանիվդ. որովհետև մարդկանց խանգարում է:
- 2. Տղայի ընկերն ասաց, որ ինքն էլ չի սպասում թզուկի գալուն ու տուն է գնում:
- Տղայի ընկերն ասաց․
- -Ես էլ չեմ սպասի թզուկի գալուն ու տուն եմ գնում:
- 3. Թագավորը տղային ասաց, որ գնա երկրից երկիր ման գա ու գտնի իր մատանու քարը:
- Թագավորը տղային ասաց․
- -Գնա երկրից երկիր ման արի ու գտիր իմ մատանու քարը:
- 4. Նապաստակն ու մուկն ասացին, որ իրենք գնում են տղային օգնելու:
- Նապաստակն ու մուկն ասացին․
- -Մենք գնում ենք տղային օգնելու։
5. Արջը նապաստակին ու մկանը խնդրեց, որ իրեն էլ տանեն աշխարհը տեսնելու:
- Արջը նապաստակին ու մկանը խնդրեց․
- -Ինձ էլ տարեք աշխարհը տեսնելու։
6. Արեգնազանը ներկայացավ և ասաց, որ ինքն իշխան Արմանի որդին է:
- Արեգնազանը նեկայացավ և ասաց․
- -Ես իշխան Արմանի որդին եմ։
7. Թագավորը հյուրին խնդրում էր, որ իրեն մենակ չթողնի կախարդի մոտ:
- Թագավորը հյուրին խնդրում էր․
- -Ինձ մենակ մի թող կախարդի մոտ։
372. Ընդգծված անուղղակի խոսքը դարձրո՛ւ ուղղակի:
1. Նկարիչը կանչեց, որ ինքը շատ հետաքրքիր բան է գտել:
Նկարիչը կանչեց․
-Ես շատ հետաքրքիր բան եմ գտել։
2. Տղան մորը գգաշացրեց, որ ինքը անծանոթ մարդկանց է հրավիրել:
Տղան մորը գգաշացրեց․
–Ես անծանոթ մարդկանց եմ հրավիրել։
3. Մայրը տղային ասաց, որ ինքն էլ է հետաքրքրվում տղայի հյուրերով:
Մայրը տղային ասաց․
-Ես էլ եմ հետաքրքրվում քո հյուրերով։
4. Ընկերը Լևոնին ասաց, որ ինքը բացատում դարչնագույն մարդկանց է տեսել:
Ընկերը Լևոնին ասաց․
-Ես բացատում դարչնագույն մարդկանց եմ տեսել։
5. Լևոնն ընկերոջն ասաց, որ նա հավանաբար երազ է տեսել, ոչ թե իսկական մարդկանց:
Լևոնն ընկերոջն ասաց․
-Ես հավանաբար երազ եմ տեսել,ոչ թե իսկական մարդկանց։
6. Տղան շուրջը նայեց ու հարցրեց, թե որտե՞ղ կթաքնվեն, եթե անձրև գա:
Տղան շուրջը նայեց ու հարցրեց․
-Որտե՞ղ թաքնվենք,եթե անձրև գա։
Ուշադի՛ր կարդա և հիշի՛ր։
Ուրիշի խոսքը կոչվում է ուղղակի, եթե խոսողը այն մեջբերում է բառացի, առանց փոփոխության: Ուրիշի ուղղակի խոսքը պատմողի խոսքից տրոհվում է միջակետով, գծիկով, ստորակետ-գծով:
Ուրիշի խոսքը կոչվում է անուղղակի, եթե խոսողը այն մեջբերում է ոչ թե նույնությամբ, այլ պատմողաբար: Անուղղակի խոսքը պատմողի խոսքին միանում է որ կամ թե շաղկապներով:
Ուղղակի խոսքը կարելի է վերածել անուղղակի խոսքի, իսկ անուղղակի խոսքը՝ ուղղակիի: