Էրիկ Վանյան «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր Միջին դպրոց 6․10 դասարան 

1. I like sugar in my tea, but I don’t like milk in it.

2. Listen to the story and answer the questions in complete sentences.

3. Is it Thursday or Friday today?

4. He was late because the bus didn’t come.

5. We were very tired but happy after our flight to Sydney.

6. They climbed the mountain although it was very windy.

7. While Lenny was watching the planes his wife was reading in the car.

8. I’ll text you after I have arrived in Toronto.

9. Neither my brother nor my sister own a car.

10. The sun was warm, yet the wind was a bit too cool.

Սելևկյան պետության միացումը: Հզոր Պարթևստանի ջախջախումից հետո Տիգրան Մեծը դարձավ իր ժամանակի աշխարհի հզորագույն տիրակալներից մեկը: Նրա հետ դաշնակցեցին Միջին Ասիայի որոշ ցեղեր, որոնք պատերազմի ժամանակ զորք էին տրամադրում հայոց տիրակալին:

Պարթևստանի նկատմամբ տարած հաղթանակի արդյունքում Հայոց տերությանն էին միացվել նաև Հայոց Միջագետքը, Կորդուքը, Օսրոյենեն և Միգդոնիան: Դրանով հայկական տերությունը սահմանակից դարձավ Սելևկյան պետությանը: Վերջինս երկարատև՝ երկպառակտչական պատերազմներից չափազանց թուլացել էր:

Սելևկյան ավագանին և ժողովուրդը որոշեցին իրենց երկիրը փրկել հրավիրելով այլ երկրի թագավորի` իշխելու իրենց: Ընդ որում՝ նրանք քննարկեցին ժամանակի բոլոր հզոր արքաների թեկնածությունը և միաձայն ընտրեցին հայոց արքային: Ք. ա. 84 թ. մայրաքաղաք Անտիոքում Տիգրան Մեծը բազմեց Սելևկյանների գահին և իշխեց այնտեղ 17 տարի: Այն Սելևկյան պետությունը, որ երկար ժամանակ պայքարում էր Հայաստանին գերիշխելու համար, իր խնդրանքով մտավ Հայաստանի տիրապետության տակ:

Միջերկրականի արևելյան ծովափի նվաճումը: Սելևկյան պետության խաղաղ նվաճումից հետո Տիգրան Մեծը շարունակեց իր հաղթարշավը: Նրա տերությանը միացվեցին Կոմմագենեն, Կիլիկիան և Փյունիկիան:

Իրենց հմտությամբ հայտնի կիլիկյան ծովագնացներին Տիգրան Մեծը հանձնարարեց վերահսկել Միջերկրական ծովի արևելյան շրջանները:

Փյունիկյան քաղաքների գրավումից հետո հայոց տիրակալը Ք. ա. 81 թ. դրանց շնորհեց «ազատություններ», այսինքն լայն ինքնավարություն: Այդ քաղաքների թվում էր նաև Բերիթը (Բեյրութ): Ի նշան շնորհակալության քաղաքներն իրենց օրացույցները սկսեցին հաշվել այդ թվականից, որը նշվում էր նաև իրենց քաղաքային դրամների վրա:

Միջերկրական ծովի արևելյան ափի հարավային մասին տիրելու համար բուռն պայքար ծավալվեց Ք. ա. 70-ական թվականներին: Տիգրան Մեծի գլխավոր հակառակորդը Նաբաթեայի թագավորությունն էր: Սակայն Ք. ա. 72 թ. նա ևս ընդունեց Հայաստանի գերիշխանությունը: Հայոց տիրակալի գերիշխանությունը ճանաչեց նաև Հրեաստանը:

Ինչպես վկայում է հույն պատմիչ Ապպիանոսը, բոլոր երկրները, մինչև Եգիպտոս, ենթարկվեցին Տիգրան Մեծին: Իսկ Եգիպտոսը Հայոց տերության բարեկամ երկրներից էր: Դեռևս Ք. ա. 80 թ. Տիգրան Մեծի օգնությամբ Պտղոմեոս XII-ը Եգիպտոսից դուրս էր մղել նվաճող հռոմեացիներին և հաստատվել հայրական գահին:

Հարցեր և առաջադրանքներ.

1. Ո՞ր պետությունները միացվեցին Հայոց տերությանը մինչև Փյունիկյան քաղաքների նվաճումը:

Հայոց տերությանն էին միացվել նաև Հայոց Միջագետքը, Կորդուքը, Օսրոյենեն և Միգդոնիան:

1. Ինչպե՞ս և ե՞րբ տեղի ունեցավ Սելևկյան պետության անցումը Տիգրան Մեծի իշխանությանը:

Սելևկյան ավագանին և ժողովուրդը որոշեցին իրենց երկիրը փրկել հրավիրելով այլ երկրի թագավորի` իշխելու իրենց: Ընդ որում՝ նրանք քննարկեցին ժամանակի բոլոր հզոր արքաների թեկնածությունը և միաձայն ընտրեցին հայոց արքային: Ք. ա. 84 թ. մայրաքաղաք Անտիոքում Տիգրան Մեծը բազմեց Սելևկյանների գահին և իշխեց այնտեղ 17 տարի: Այն Սելևկյան պետությունը, որ երկար ժամանակ պայքարում էր Հայաստանին գերիշխելու համար, իր խնդրանքով մտավ Հայաստանի տիրապետության տակ:

1. Սելևկյան պետությունից հետո ո՞ր երկրները միացվեցին Հայոց աշխարհակալ տերությանը:

Նրա տերությանը միացվեցին Կոմմագենեն, Կիլիկիան և Փյունիկիան:

1. Ի՞նչ քաղաքականություն էր վարում Տիգրան Մեծը փյունիկյան քաղաքների նկատմամբ:

Փյունիկյան քաղաքների գրավումից հետո հայոց տիրակալը Ք. ա. 81 թ. դրանց շնորհեց «ազատություններ», այսինքն լայն ինքնավարություն: Այդ քաղաքների թվում էր նաև Բերիթը (Բեյրութ): Ի նշան շնորհակալության քաղաքներն իրենց օրացույցները սկսեցին հաշվել այդ թվականից, որը նշվում էր նաև իրենց քաղաքային դրամների վրա:

1. Ե՞րբ են Նաբաթեայի թագավորությունը և Հրեաստանն ընդունել Տիգրան Մեծի գերիշխանությունը:

Տիգրան Մեծի գլխավոր հակառակորդը Նաբաթեայի թագավորությունն էր: Սակայն Ք. ա. 72 թ. նա ևս ընդունեց Հայաստանի գերիշխանությունը: Հայոց տիրակալի գերիշխանությունը ճանաչեց նաև Հրեաստանը:

1. Ի՞նչ հարաբերության մեջ էր Եգիպտոսը Տիգրան Մեծի տերության հետ:

Ինչպես վկայում է հույն պատմիչ Ապպիանոսը, բոլոր երկրները, մինչև Եգիպտոս, ենթարկվեցին Տիգրան Մեծին: Իսկ Եգիպտոսը Հայոց տերության բարեկամ երկրներից էր: Դեռևս Ք. ա. 80 թ. Տիգրան Մեծի օգնությամբ Պտղոմեոս XII-ը Եգիպտոսից դուրս էր մղել նվաճող հռոմեացիներին և հաստատվել հայրական գահին:

Շատ հին ժամանակ մի թագավոր կար

Զորեղ, իմաստուն և շատ էլ արդար:

Դա որ ծերացավ, մոտեցավ մահվան,

Չգիտեր, եթ ո՞վ կհաջորդե իրան.

Թեպետ նա ուներ տասներկու որդի,

Բայց չէր իմանում, թե որին ընտրի:

Մեծը ուժով էր, բայց անգութ ու չար,

Նրանից փոքրը՝ թույլ և ցավագար.

Երրորդը՝ անհոգ ու խելքից պակաս,

Չորրորդը՝ անմիտ, թեև անվնաս.

Այսպես ոչ մեկը հոր սրտովը չէր,

Ոչ մեկը նրա բնույթը չուներ.

Միայն մի քիչ հույս կրտսերն էր տալիս,

Բայց նա էլ հոր մոտ չէր գնում, գալիս,

Այդ պատճառով էլ հայրը չգիտեր,

Թե արդյոք նա ինչ շնորհքի տեր էր:

 

Թագավորն այսպես շատ որ մտածեց,

Հանելուկի պես մի բան հնարեց.

Մի թարմ ցախավել իր առջև դրած,

Որդոցը կանչեց և նրանց ասաց.

-,,Սիրելիք, այսօր ես ձեզ կանչել եմ,

Որ վերջին կամքս ամենքիդ հայտնեմ.

Ինչպես տեսնում եք , ես ծերացել եմ,

Եվ բավական է, որքան ապրել եմ.

Շուտով իմ նախնյաց ճամփովը կերթամ.

Նրանց պես ես էլ սև հող կդառնամ:

Բայց քանի ողջ եմ, շունչս բերնումս,

Կուզեմ ձեզ հայտնել, ինչ կա մտքումս.-

Ահա ձեր առջև մի թարմ ցախավել,

Որ ես հենց այսօր կապել եմ տվել.

Ձեզնից ով որ կկոտրե սրան,

Իմ թագն ու գահը ես կտամ նրան:

Դեհ, առաջ եկեք, ուժերդ փորձեցեք,

 Տեսնեմ ձեզանից որդ կկոտրեք:

-Հայր, ես կկոտրեմ,- ասաց մեծ որդին,

Եվ վստահությամբ մոտեցավ ավլին.

Վեր առավ ավելն ու ծունկը կալավ,

Քաշեց, քաշքշեց ոչինչ չի եղավ.

Շատ քրտինք թափեց, շատ չարչարվեցավ,

Դեղնեց, սփրթնեց ւ ետ քաշվեցավ:

Հետո երկրորդը եկավ, վեր առավ,

Նա էլ իր եղբոր դառն օրին հասավ.

Երրորդն էլ եկավ իր ուժը փորձեց,

Բավական տանջանք չորրորդն էլ կրեց,

Մյուսներն էլ իրանց բախտը փորձեցին,

Բայց ցախավելը չի էլ ծռեցին,

Ամենից վերջը փոքրը մոտեցավ

Եվ իր հոր առջև այսպես խոսեցավ.

-Հայր, ես չեմ ուզում իմ ուժը փորձել

Իմ եղբարց նման իզուր չարչարվել.

Ես երեխա չեմ, որ ձեռքս մեկնեմ

Դեպի լուսինը, որ նրան բռնեմ.

Ջուրը կխեղդե, կրակը կայրե,

Ով այս չգիտե, թող նա փորձ անե:

Ես ուժ տեսնում եմ ամենայն բանում,

Թե երկրիս վրա , և՛ թե երկնքում:

Առ մեկ բարակ ծեղ, մի մազ կամ մի թել,

Մեծ ուժ կգտնես ամենի մեջ էլ:

Թե փոքրիկ միջատ, թե ուղտ ահագին,

Ամենքն էլ ուժից մեկ բաժին ունին

Կա և խելքի ուժ,ինչպես և սրտի,

Աչքի, ականջի, ձեռքի և ոտքի.

Ուժ չի ունենալ ոչ մի առարկա,

Եթե մասներում միություն չկա.

Մասներն իրար հետ, երբ սերտ կապ ունին,

Նրանք անկասկած ուժով կլինին

Այսպես շատ անհատ երբ որ միանան,

Մեծ և չափազանց մեծ ուժ կստանան.

Մեզ լավ օրինակ մրջյունն ու մեղուն,

Թե նրանք խմբով ինչեր են անում.

Նրանց պես եթե մարդիկ միանան,

Լեռներ կշրջեն, եթե կամենան.

Եվ ինչքան լճեր, ինչքան ջրանցքներ

Միացած ուժով կարող են շինել:

Ես քո տերության ցրված ուժերը,

Ինչպես ցախավլիդ ճկուն ճղները,

Աուր կապերով կապած կապահեմ,

Այս է քո միտքը, ես ինչքան գիտեմ:

Բայց որ իմ միտքը լավ հասկացնեմ,

Տեսեք ավելը ինչպես կկոտրեմ>>:

Եվ այս ասելով՝ նա վեր է առնում,

Ավելի կապերը քանդում, արձակում.

Ճկուն ճղները վերցնում է հատ-հատ,

Ամենի առջև կոտրում զատ-զատ:

-Ապրիս, որդյակս,-ասում է հայրը,-

Քեզ է արժանի իմ թագն ու գահը:

Գրկում է որդուն, ճակատը համբուրում,

Եվ թագն իր ձեռքով գլխին է դնում:

-Տեսեք ,-ասում է մյուս եղբայրներին,-

Դուք չնախանձեք ձեր եղբոր փառքին,

Եթե սրա հետ սերտ սիրով մնաք,

Ավելի մեծ ուժ և փառք կստանաք.

Իսկ եթե զատվիք և ջոկ-ջոկ լինիք,

Քանդված ավելի պես շուտ կկոտրտվիք:

-Մենք հնազանդ ենք,- ասում են նրանք,-

Տալով եղբորը պատիվ և հարգանք.

Իմաստուն որդին հասավ մուրազին,

 

Դուք էլ նրա պես հասնիք ձերինին:

Հեղինակ՝ Ղազարոս Աղայան

Առաջադրանքներ

1.Բնութագրի՛ր թագավորին:

Թագավորը  զորեղ  էր,իմաստուն  և  արդար։

2.Քո կարծիքով ո՞րն էր այս պատմության ասելիքը:

Այս  պատմության  ասելիքն  այն  էր,որ  եթե  միասնական  համախբվածություն  լինի,նրանք  զորեղ  կլինեն,իսկ  եթե  համախմբված չլինեն ,թույլ  կլինեն  և  անզոր։

3.Համառոտ ներկայացրո՛ւ թագավորի փոքր տղայի ասածը՝ քո մեկնաբանությամբ:

Փոքր  տղան  ասաց  որ,չի  ուզում  իր  ուժը  փորձել,իր  եղբայրների  նման  չարչարվել։Նա  ուժ  տեսնում  է  ամեն  բանում։Յուրաքանչյուր  առարկա  ուժ  չի  ունենա,  եթե  մասերում  միություն  չլինի։Եթե  մասերն  իրար  հետ  սերտ  կապված  լինեն,նրանք  անպայման  ուժով  կլինեն  և  չեղ  կարող  հաղթել  նրանց։

4. Ո՞րն էր ցախավելի գաղտնիքը:

Ցախավելի  գաղտնիքը  նրանում  էր,որ  այն  կապված  էր  շատ  քանակի ճկուն  ճյուղերից,ինչը  կապված  վիջակում  դժվար  էր  կոտրել, իսկ  երբ  ճյուղերը  կապված  չլինեն,այլ ՝  առանձին-առանձին, ապա հեշտությամբ  կարող  ես  կոտրել։

4. Զրույցի իմաստն արտահայտող ասացվածք գրիր:

Միությունը  ուժ  է։

Կաթիլ-կաթիլ  գետ  կդառնա։

Գյուղ  կանգնի,  գերան  կկոտրի։

4. Ո՞ր առակին է նման այս զրույցը:

Այս զրույցը նման է <<Եթե դուք միասին լինեք, ոչ ոք չի կարողանա կոտրել ձեզ>> առակին:

Սեպտեմբեր

Քիմիական ռեակցիաներ։Դրանց ընթանալու պայմանները

Նյութերի փոխակերպումը.Քիմիական և ֆիզիկական երևույթներ

Քայքայման և միացման ռեակցիաներ

Այրում,Հրդեհի հանգցնելու միջոցներ.Վառելանյութ,Վառելանյութի տեսակներ

 

Հոկտեմբեր

Օքսիդներ: Թթուներ: Հիմքեր: Աղեր։

 

Նոյեմբեր

Ջերմային հավասարակշռություն և ջերմաստիճան

Ամփոփիչ գրավոր աշխատանք 27․11.2023

Երկրի ձգողությունը:Ծանրության ուժ և մարմնի կշիռ:

Առանձգականության ուժ , ուժի չափումը:

Մարմինների փոխազդեցությունը, ուժ

 

Դեկտեմբեր

Ամփոփիչ աշխատանք 18.12.2023

Էներգիայի տեսակներ և փոխակերպումներ:Էներգիան և կենդանի օրգանիզմները

Ենթադրենք, թե ասֆալտապատման աշխատանքների կատարման համար չափել են փողոցի երկարությունը և ստացել 538,816 մ: Իհարկե, անհրաժեշտ ասֆալտի քանակությունը հաշվարկելիս սանտիմետրերն ու միլիմետրերը դեր չեն խաղում:

Այդ պատճառով ստացված թիվը կլորացնում են՝ նրա վերջին երկու կարգերում գրված թվերը փոխարինելով զրոներով և ապա ազատվելով այդ զրոներից՝ 538,800=538,8

Ստացված թիվը մոտավորապես է հավասար ճշգրիտ թվին՝ 538,816-ին:

Դա գրում են այսպես՝ 538,816≈538,8

Այս դեպքում տրված թիվը փոխարինվեց ավելի փոքր թվով: Այդ պատճառով ասում են, որ կլորացումը կատարվեց պակասորդով մինչև տասնորդականների կարգը:

Մինչև տվյալ կարգը պակասորդով կլորացման ժամանակ բոլոր թվանշանները, որոնք թվի գրառման մեջ գրված են տվյալ կարգից աջ, փոխարինվում են զրոներով:

Նույն 538,816 թիվը կարելի է կլորացնել նաև հավելուրդով՝ համարելով, որ 538,816≈538,9: Այս դեպքում մոտավոր թիվը կստացվի  տրվածից մեծ:

Մինչև տվյալ կարգը հավելուրդով կլորացման ժամանակ բոլոր թվանշանները, որոնք թվի գրառման մեջ գրված են տվյալ կարգից աջ, փոխարինվում են զրոներով, իսկ տվյալ կարգի թվին գումարվում է մեկ:

Մենք կատարեցինք նույն թվի կլորացում երկու եղանակներով՝ 538,800=538,8, 538,816≈538,9: Նախընտրելի է այն կլորացումը, որի ժամանակ ստացված թիվը տրվածից հնարավորինս քիչ է տարբերվում (դիտարկված օրինակում նախընտրելի է կլորացումը պակասորդով): Դրա համար պետք է վարվել հետևյալ կերպ՝

1) եթե թվի գրառման մեջ տվյալ կարգից աջ գրված են 0,1,2,3,4 թվանշաններից մեկը, ապա պետք է կատարել կլորացում պակասորդով

2) եթե թվի գրառման մեջ տվյալ կարգից աջ գրված են 5,6,7,8,9 թվանշաններից մեկը, ապա պետք է կատարել կլորացում հավելուրդով

Օրինակ

Կլորացնենք 892,7084 թիվը:

Եթե կլորացնենք մինչև հազարերորդականների կարգը, կստանանք 892,708

Եթե կլորացնենք մինչև հարյուրերորդականների կարգը, կստանանք 892,71

Եթե կլորացնենք մինչև տասնորդականների կարգը, կստանանք 892,7

Կլորացումը կարելի է շարունակել՝ ստանալով նաև բնական թվեր:

Օրինակ

Եթե կլորացնենք մինչև տասնավորների կարգը, կստանանք 890

Եթե կլորացնենք մինչև հարյուրավորների կարգը, կստանանք 900

Առաջադրանքներ․

1)Թիվը պակասորդով կլորացրե՛ք մինչև տասնորդականները․

ա)0,9382≈0,9

բ)28,2897≈28,2

գ)100,5621≈100,5

դ)1,0625≈1

ե)80,0388≈80

զ)6,0999≈6

է)200,18≈ 200,1

ը)567,9111≈567,9

թ)0,0008≈0

2)Ասե՛ք, թե մինչև որ կարգն է կլորացված թիվը․

ա)93,6527 ≈ 93,65

հարյուրերորդական

բ)734,82 ≈ 735

միավոր

գ)0,563891 ≈ 0,564

հազարերորդական

դ)0,563891 ≈ 0,6

տասնորդական

ե)0,7014 ≈ 1

միավոր

զ)0,102 ≈ 0

տասնորդական

3)Գրե՛ք այն բոլոր թվանշանները, որոնք աստղանիշի փոխարեն գրելու դեպքում կլորացումը ճիշտ կատարված կլինի․

ա)2,66*≈ 2,66

*=0,1,2,3,4

բ)0,3* ≈ 0,3

*=0,1,2,3,4

գ)18,6 ≈ 18,5*

*=5,6,7,8,9

դ)25,03* ≈ 25,04

*=5,6,7,8,9

ե)7,5 ≈ 7,5*

*=0,1,2,3,4

զ)800,00* ≈ 800

*=0,1,2,3,4

4) Հաշվե՛ք և պատասխանը կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները․

ա)0,377 + 3,409 — 2,1006 =1,6854

1,6854≈1,69

բ)12,4589 — 6,27 + 1,395 =7,5839

7,5839≈7,58

գ)4,5 + 0,3796 + 1,225 =6,1046

6,1046≈6,1

դ)0,1 — 0,01 — 0,001 =0,089

0,089≈0,09

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը).

1)Թիվը հավելուրդով կլորացրե՛ք մինչև հարյուրերորդականները․

ա)7,8932≈7,90

բ)85,0639≈85,07

գ)0,1111≈0,12

դ)0,9999≈1

ե)65,6788≈65,68

զ)721,8957≈721,90

է)2,3845≈2,39

ը)18,0936≈18,10

թ)55,6009≈55,61

2)Աղյուսակում գրված թվերը կլորացրե՛ք մինչև տվյալ կարգը․

1. Ի՞նպես է առաջանում կայծակը:Ի՞նչ է որոտը:

Կայծակ  կարող  է  առաջանալ  երկու  էլեկտրականացված  ամպերի  կամ  ամպի  ու  Երկրի  միջև։

Կայծակին  զուգորդող  դղրդյունը  որոտն  է։

1. Ի՞նչ է շանթարգելը, և ինպե՞ս է այն շինությունները պաշտպանում կայծակի հարվածից:

Շանթարգելը մետաղյա ձող է, որն ամրացվում է շինության պատի երկայնքով։Ամպերից էլեկտրական լիցքերը շանթարգելի միջով անցնում են հողի մեջ՝ չվնասելով շինությունը:

1. Կայծակի ժամանակ ինչպե՞ս պետք է վարվեք,եթե հայտվել եք բաց տարածքում:

Եթե  հայտվել  ենք բաց  տարածքում  պետք  չի  պառկել  գետնին,որովհետև  կայծակը  կհարվածի։Պետք  չի  հեռախոսով  խոսել,որովհետև  կայծակը  կհարվածի։Պետք  է  շուտ  փախչել,եթե  հնարավոր  է։Եթե  հնարավոր  չէ  հեռանալ  պետք  է  կքանստել   ցածրադիր  տեղում։

1. Ո՞ր մարմին է կոչվում հաստատուն մագնիս:

Հաստատուն  մագնիսներ  են  կոչվում  այն  մարմինները,որոնք  երկար  ժամանակ  պահպանում  են  իրենց  մագնիսական  հատկությունները,կոչվում  են  հաստատուն  մագնիսներ  կամ  պարզապես  մագնիսներ։

1. Մագնիսի ո՞ր մասերն են անվանում բևեռներ:

Մագնիսի այն մասերը, որտեղ մագնիսական ազդեցությունն առավել ուժեղ է, անվանում են  մագնիսական բևեռներ։

1. Ի՞նչ է կողմնացույցը, և ինչո՞վ է պայմանավորված նրա աշխատանքը:

Տեղանքում կողմնորոշվելու համար է օգտագործվում կողմնացույցը։  Կողմնացույցի աշխատանքը պայմանավորված է նրանով, որ Երկիրը նույնպես մագնիս է՝ իր մագնիսական բևեռներով և մագնիսական դաշտով։ Կողմնացույցի սլաքի  հյուսիսային  բևեռը ձգվում է Երկրի մագնիսական   հարավային  բևեռի կողմից՝ որպես տարանուն բևեռներ և ուղղվում դեպի այն։ Նույն պատճառով կողմնացույցի սլաքի հարավային բևեռը ուղղվում է Երկրի մագնիսական  հյուսիսային  բևեռի կողմը։

1. Ձեզ հայտնի ո՞ր բնագավառներում են օգտագործվում մագնիսները:

Մագնիսների օգտագործման բնագավառը բավականին լայն է։ Մագնիսներ կան մանկական խաղալիքներում, հեռախոսներում, բարձրախոսներում։ Դրանք կիրառվում են տեխնիկայի շատ բնագավառներում, բժշկության մեջ, կենցաղում։

1. . Ե՞րբ է լույսը բեկվում: Ինչո՞վ է լույսի բեկումը տարբերվում անդրադարձումից:

Լույսի ճառագայթի ուղղության փոփոխությունը մի միջավայրից մյուսին անցնելիս, կոչվում է լույսի բեկում:Կան մարմիններ, որոնք լույս չեն արձակում, սակայն տեսանելի են, քանի որ անդրադարձնում են լույսի աղբյուրներից իրենց վրա ընկած լույսը։

1. Ի՞նչ է ոսպնյակը:

Գնդային մակերևույթներով սահմանափակված ապակենման մարմինները կոչվում են ոսպնյակներ:

1. Ո՞ր կետն է կոչվում ոսպնյակի կիզակետ:

Երբ լույսի զուգահեռ ճառագայթներն ընկնում են հավաքող ոսպնյակի վրա, դրանից անցնելուց հետո հավաքվում են մի կետում: Այդ կետը կոչվում է ոսպնյակի կիզակետ:

1. Ի՞նչ օրենքով է կատարվում լույսի անդրադարձումը։

Լույսը լավ են անդրադարձնում հայելային, ողորկ մակերևույթները Հայելիները լույսն անդրադարձնում են որոշակի օրենքով, որը կոչվում է  անդրադարձման օրենք։Անդրադարձման երևույթի վրա է հիմնված հարթ հայելում առարկայի պատկերի ստացումը: Երբ առարկան տեղադրում ենք հայելու առջև, մեզ թվում է, որ ճիշտ իր նման մեկ այլ առարկա գտնվում է հայելու հետևում: Դա առարկայի պատկերն է:

1. Նշի՛ր հայելիների տեսակները:

Հայելիները լինում են  հարթ, ուռուցիկ և գոգավոր:

1. Ո՞ր անկյուն է կոչվում անդրադարձման անկյուն։

Անդրադարձած ճառագայթի և հայելու մակերևույթին տարված ուղղահայացի կազմած անկյունը կոչվում է անդրադարձման անկյուն:

1. Ո՞րքան է նորմալ աչքի լավագույն տեսողության հեռավորությունը։

Նորմալ աչքի լավագույն տեսողության հեռավորությունը  25  սմ  է։

1. Թվարկե՛ք մարդու աչքի մասերը և նշե՛ք դրանց նշանակությունը։

Մարդու աչքի մասերն   են՝ եղջերաթաղանթ,ծիածանաթաղանթ,բիբ,ակնաբյուրեղ,ակնապատյան,ցանցաթաղանթ,տեսողական նյարդ,ապակե  նման մարմին։Որևէ մարմնից լույսն ընկնելով աչքի մեջ՝ բեկվում է եղջերաթաղանթի, ակնաբյուրեղի ու ապակենման մարմնի կողմից և ընկնում ցանցաթաղանթի վրա: Ցանցաթաղանթի վրա առաջանում է առարկայի փոքրացած, իրական, շրջված պատկերը:Ցանցաթաղանթում առաջացած գրգիռը հաղորդում է գլխուղեղին, և առաջանում է տեսողական զգացողություն:Աչքի ծիածանաթաղանթի կենտրոնում կա կլոր անցք` բիբը: Փոփոխելով բիբի բացվածքը` աչքը կարգավորում է իր մեջ մտնող լույսի քանակը:

Գտեք արտահայտության արժեքը․

1)4,735;0,5=9,47  14,95:1,3=11,5   2,121:0,7=3,03     9,47+11,5+3,03=24

2)589,72:16=36,8575    18,305:7=2,615     0,0567:4=0,014175    36,8575-2,615+0,014175=34,256675

3)0,3417:34=0,01005   0,875:125=0,007     3,006-0,01005-0,007=2,98895

4)22,5:3,75=6    2,5:0,004=625    6+208,45+625=214,45+625=839,45

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը).

Գտեք արտահայտության արժեքը․

1)0,1955+0,187=0,3825   0,3825:0,085=4,5

2)100,6+42,697=143,297   15,76267։143,297=0,11

3)86,9+667,6=754,5   37,1+13,2=50,3   754,5։50,3=15

4)9,09-9,0252=0,0648    25,007-12,507=12,5   0,0648․12,5=0,81

 

Կար -չկար  մի  տղա  կար։Այդ  տղայի  ընտանիքը  շատ  աղքատ  էր։Մի  օր  նրանք  ուտելիքի  գումար  չունեին  և  չէին  կարող  վճարել  տան  վարձը։Այդ  պատճառով  նրանք  որոշեցինք,որ  իրենց  տղան  ժամանակավոր  ապրի  ուրիշների  մոտ,փոխարենը  նրանց  օգներ  տան  գործերում։Նրա  մայրը  և  հայրը  ապրում  էին  դրսում,մաքրում  էին  փողոցները,չնչին  գումար  վաստակում։Տղան  ապում  էր  մի  գոռոզ,չար մարդու  մոտ։Այդ  մարդը  տղային  մի  քանի  տարի  պահեց։Տղան  երբ  մեծացավ,նրան  դուրս  վռնդեցին։Բայց  նա չհանձնվեց  և  սկսեց  գումար  աշխատել։Բավական  գումար  աշխատեց  և  բիզնես  ստեղծեց։Տղան  արդեն  հասուն  մարդ  դարձավ։Նա  իր  և ընտանիքի համար մեծ ու գեղեցիկ  տուն  կառուցեց։Նա  իր  հայրիկի և  մայրիկի  հետ  տեղափոխվեց   իրենց նոր   ու գեղեցիկ  տուն։ Տղան  ամուսնացավ ,երեխաներ ունեցավ  և  ապրեց  հաշտ  ու  երջանիկ։

Մինչև երկու տարեկան դառնալը երեխան ունենում է 20 ատամ, որոնք կոչվում են կաթնատամներ։ 6-7 տարեկանից դրանք սկսում են թուլանալ, շարժվել, թափվել և փոխարինվել նոր, խոշոր, մշտական ատամների՝ 32 հատ։

Ամեն ատամ ունի՝

1.պսակ,

2.վզիկ,

3.արմատ։

Պսակը ծածկված է շատ ամուր նյութով՝ էմալով։

Ատամների խնամքը շատ կարևոր է։

Ատամները մաքրում ենք ատամի մածուկով և խոզանակով։Ատամի մածուկը և խոզանակը պետք է լինի տարիքին համապատասխան։ Ատամները մաքրելու նպատակն է հեռացնել սննդի մնացորդները ատամների արանքից։ Ատամները մաքրում ենք օրը երկու անգամ․ առավոտյան ՝նախաճաշից հետո և երեկոյան՝ քնելուց առաջ։Վերևի ատամնաշարը մաքրում ենք վերևից ներքև, ներքևինը՝ ներքևից վերև՝ ամեն ատամի վրայով անցնելով 4-5 անգամ։ Ատամներ լավանալը տևում է 2 րոպե։ Ատամի մածուկը վերցնում ենք ոսպի հատիկի չափ,ատամի խոզանակը՝ ամեն երկու ամիսը մեկ։